Giải Nobel là gì? Có giải Nobel toán học không?

Giải Nobel là một trong những giải thưởng danh giá nhất trên thế giới mà nhiều người ao ước đạt được trong cuộc đời. Hãy cùng khodienmay.info khám phá xem giải Nobel là gì, các giải Nobel đang có hiện nay gồm những gì nhé.

Giải Nobel là gì?

giai-nobel-la-gi
Giải Nobel là gì?

Giải Nobel là các giải thưởng quốc tế được tổ chức trao thưởng hàng năm kể từ 1901 cho những cá nhân đạt thành tựu trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Các giải Nobel gồm có vật lý, y học, hoá học,văn học, kinh tế, hòa bình; đặc biệt là giải Nobel hòa bình có thể được trao cho tổ chức hay cá nhân.

Vào năm 1968, Ngân hàng Thụy Điển đưa thêm một giải về lĩnh vực kinh tế, theo di chúc của nhà phát minh Alfred Nobel người Thụy Điển năm 1895.

Từ năm 1901 cho đến năm 2020, các giải thưởng Nobel và giải thưởng về Kinh tế được trao tặng 603 lần cho 962 người/tổ chức. Do một số cá nhân và tổ chức nhận giải Nobel nhiều hơn một lần, nên tổng cộng có 962 cá nhân (905 nam và 57 nữ) và 25 tổ chức đã nhận được giải này.

Kết quả đoạt giải được công bố hàng năm vào tháng 10 và được trao vào ngày 10 tháng 12, ngày kỷ niệm ngày mất của Nobel bao gồm tiền thưởng, huy chương vàng và một giấy chứng nhận. Giải Nobel được coi như là giải thưởng danh giá nhất mà một người có thể nhận được trong lĩnh vực hoạt động.

Giải Nobel hòa bình

giai-nobel-hoa-binh
Người đạt giải Nobel Hòa bình 1979 – Mẹ Teresa

Giải Nobel Hòa bình là một trong nhóm giải thưởng ban đầu của Giải Nobel. Theo nguyện vọng ghi trong di chúc của Nobel, Giải Nobel hòa bình nên được trao “cho người đã có những đóng góp trong việc đẩy mạnh tình đoàn kết giữa các quốc gia, trong việc giải trừ/hạn chế các lực lượng vũ trang và trong việc tổ chức, xúc tiến các hội nghị hòa bình”.

Có nhiều người cho rằng Alfred Nobel lập ra giải thưởng này như một cách đền bù cho các chất nổ. Đây là phát minh của ông vốn được sử dụng rộng rãi trong chiến tranh.

Trong khi phần lớn các giải Nobel khác sẽ được trao tại Thụy Điển và do một ủy ban Thụy Điển quyết định, thì người/tổ chức được xét trao giải Nobel Hòa bình sẽ được quyết định bởi Ủy ban Nobel Nauy do Quốc hội Nauy lập ra. Chủ tịch hiện tại của ủy ban này cũng là một người từng được trao Giải Nobel Hòa bình.

Sở dĩ có sự khác biệt này là do vào thời điểm Nobel viết di chúc, Thụy Điển và Na Uy gần là một liên bang, trong đó Thụy Điển chịu trách nhiệm lĩnh vực đối ngoại còn Nauy chịu trách nhiệm lĩnh vực đối nội. Nhiều người cho rằng có lẽ Nobel muốn loại trừ việc chính phủ nước ngoài có thể thao túng Giải Nobel Hòa bình, vì vậy ông đã chọn Quốc hội Nauy, vốn dĩ không chịu trách nhiệm về đối ngoại.

Giải Nobel văn học

giai-nobel-van-hoc
Người đạt giải Nobel Văn học lớn tuổi nhất – Doris Lessing

Giải Nobel Văn học là một trong sáu giải thưởng của nhóm Giải Nobel, giải được trao hàng năm cho một tác giả từ bất cứ quốc gia nào. Tác phẩm được trao giải ở đây có thể là toàn bộ sự nghiệp sáng tác của người đó hoặc là một số tác phẩm riêng biệt được nêu trong lý do trao tặng. Cơ quan quyết định người nhận Giải Nobel Văn học là Viện Hàn lâm Thụy Điển.

Giải Nobel vật lý

giai-nobel-vat-ly
Albert Einstein đạt giải Nobel Vật lý 1921

Đặc điểm nổi bật của Giải Nobel Vật lý là các công trình được trao giải thường đã được công bố trước đó rất lâu, trong một số trường hợp thậm chí có thể lên tới hai hoặc ba thập kỷ, nhất là đối với các công trình đòi hỏi phải có thực nghiệm kiểm chứng. Vì vậy tuổi trung bình khi nhận giải của 179 nhà vật lý khá cao, gần 53 tuổi. Cho đến nay, người nhiều tuổi nhất khi nhận Giải Nobel Vật lý là Roger Penrose vào năm 2020 khi ông đã 89 tuổi, đây cũng là kỷ lục về độ tuổi của một cá nhân được trao Giải Nobel.

Giải Nobel hóa học

giai-nobel-hoa-hoc
Marie Curie – người hai lần đoạt Nobel Vật lý 1903 và Hoá học 1911

Giải Nobel hóa học là một giải thưởng của Viện Caroline. Theo lời của Nobel trong di chúc thì Giải Nobel Hóa học do Quỹ Nobel quản lý và được trao bởi ủy ban gồm năm thành viên từ Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển.

Mỗi nhà khoa học sẽ nhận được một huy chương, bằng chứng nhận và cùng với phần thưởng là số tiền thưởng hàng năm có thay đổi. Kể từ năm 2001, giải thưởng hàng năm là 10.000.000 SEK. Lễ trao giải thưởng diễn ra ở Stockholm vào ngày 10 tháng 12, vào ngày mất của Nobel.

Giải Nobel y học

giai-nobel-y-hoc
Alexander Fleming đạt giải Nobel Y học 1945

Giải Nobel Y học là một giải thưởng thường niên của Viện Caroline. Người nhận giải Nobel Y học đầu tiên là nhà khoa học người Đức Emil Adolf von Behring với “khám phá của ông về huyết thanh, đặc biệt là cách sử dụng chúng để chữa bệnh bạch hầu”. Kể từ năm 2001, giải thưởng tài chính hàng năm cũng là 10.000.000 SEK.

Người nổi tiếng nhất đạt giải này là Alexander Fleming, ông là người tìm ra penicillin, một chất bây giờ chúng ta dùng làm kháng sinh.

Giải Nobel kinh tế

Giải Nobel kinh tế, tên chính thức Giải thưởng Ngân hàng Thụy Điển cho lĩnh vực khoa học kinh tế để tưởng nhớ Nobel là giải thưởng dành cho những nhân vật có đóng góp xuất sắc trong kinh tế học. Giải này được coi là giải thưởng danh giá nhất trong ngành khoa học này.

Giải Nobel kinh tế không phải là 1 trong 5 giải Nobel đặt ra theo nguyện vọng của Alfred Nobel năm 1895 mà nó là giải thưởng do Ngân hàng Thụy Điển đặt ra và tài trợ. Giải thưởng bắt đầu từ năm 1968 để kỷ niệm 300 năm thành lập ngân hàng và cũng là để tưởng niệm Nobel.

Có giải Nobel toán học không?

co-giai-nobel-toan-hoc-khong
“Giải Nobel toán học” – Huy chương Fields

Nhiều người vẫn đồn đại về việc vợ của Alfred Nobel ngoại tình với một nhà toán học nên ông không di chúc lại về giải nobel Toán học. Dù vậy, đây chỉ là một giả thuyết không có căn cứ.

Trên thực tế, Nobel chưa bao giờ kết hôn, dù ông đã từng cầu hôn một người phụ nữ tên Alexandra nhưng bị từ chối. Sau này ông yêu cô thư ký Bertha Kinsky, nhưng bà này cũng rời bỏ ông để kết hôn với người yêu cũ, hai người sau đó làm bạn thân cho đến cuối đời. Tình yêu thứ 3 trong cuộc đời ông là Sophie Hess, người từng được ông trân trọng gọi là “bà Sofie Nobel” đã ở bên ông suốt 18 năm, dù chưa bao giờ kết hôn.

Trong cả 3 mối quan hệ trên thì không hề có sự xuất hiện hay đề cập đến việc ngoại tình với một nhà toán học nào cả.

Giả thuyết được cho là hợp lý nhất giải thích vì sao Nobel không chọn Toán học làm lĩnh vực trao giải là vì ông không thấy có hứng thú với bộ môn này, và không nhận thấy lợi ích của việc trao giải cho các đóng góp về Toán học.

Bên cạnh giả thuyết dựa vào những sự thật nêu trên, có một giả thuyết khác cũng thường được nhắc tới dù đây chỉ là suy đoán đơn thuần. Giả thuyết này cho rằng lý do mà không có giải Nobel Toán học là vì thời điểm đó đã tồn tại một giải thưởng toán học khác được thành lập bởi Mittag-Lefler. Ông này là một nhà toán học nổi tiếng được người ta cho là có “mối thù” với Nobel.

Tuy không có giải Nobel toán học nhưng các nhà toán học trên thế giới cũng có một giải thưởng danh giá tương đương đó là Giải thưởng Fields. Giải này được sáng lập bởi nhà toán học người Canada John Charles Fields, lần đầu được trao vào năm 1936 và từ năm 1950 bắt đầu được trao đều đặn 4 năm 1 lần. Mục đích của giải thưởng là sự công nhận và hỗ trợ các nhà toán học trẻ đã có đóng góp quan trọng cho toán học.

Trên đây là những tổng hợp của khodienmay.info về giải nobel là gì, hi vọng đã giúp cho các bạn có thêm kiến thức về giải thưởng thú vị này. Đừng quên đón đọc thêm những bài viết thú vị khác của chúng mình nhé.