Bùng nổ dân số là một trong những vấn đề luôn được loài người quan tâm. Đây là một vấn đề có thể dẫn đến nhiều hệ quả nghiêm trọng cho cuộc sống của con người và hệ sinh thái của Trái Đất. Vậy bùng nổ dân số là gì, thực trạng và nguyên nhân của vấn đề này như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu về bùng nổ dân số qua bài viết sau đây nhé.
Contents
Tìm hiểu khái niệm bùng nổ dân số là gì?
Bùng nổ dân số là sự gia tăng đột biến số lượng cá thể trong loài. Mặc dù bất kỳ loài nào cũng có thể trải qua sự bùng nổ dân số, nhưng thuật ngữ này thường được sử dụng để chỉ quần thể người. Đặc biệt là sự bùng nổ dân số sau khi Thế chiến II kết thúc.
Mặc dù bùng nổ dân số có thể là dấu hiệu cho thấy một loài đang phát triển mạnh, nhưng sự gia tăng đột ngột như vậy cũng có thể khiến hệ sinh thái mất cân bằng. Ví dụ, trong quần thể người, nó có thể dẫn đến khan hiếm tài nguyên hoặc giảm cơ hội việc làm.
Dân số thế giới đã tăng lên đáng kể kể từ những năm 1950, khi các thuộc địa ở Châu Á, Châu Phi và Châu Mỹ Latinh giành được độc lập, mức sống tăng lên và những tiến bộ y tế giúp giảm nhanh tỷ lệ tử vong trong khi tỷ lệ sinh vẫn ở mức cao.
Bùng nổ dân số xảy ra khi dân số thế giới tăng với tốc độ trung bình hàng năm là 2,1%. Dân số tăng nhanh đã vượt quá khả năng giải quyết cái ăn, cái mặc, nhà ở, giáo dục, việc làm… và trở thành gánh nặng đối với các nước chậm phát triển.
Nguyên nhân dẫn đến việc bùng nổ dân số trên Trái Đất
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc bùng nổ dân số khác nhau, dưới đây là một số nguyên nhân chính của vấn đề này.
Tỷ lệ tử vong giảm
Nguồn gốc của các vấn đề về dân số thường bắt nguồn từ sự chênh lệch giữa tỷ suất sinh và tỷ suất tử chung trong quần thể. Nếu số trẻ em sinh ra mỗi năm bằng số người tử vong thì dân số sẽ ổn định.
Nhờ những tiến bộ về nông nghiệp, sản xuất lương thực thực phẩm, cùng với sự phát triển của y học, tỷ lệ tử vong ở người ngày càng giảm. Tuổi thọ của con người ngày một cao hơn. Đây là lý do dẫn đến sự bùng nổ dân số.
Thiếu kiến thức về sinh sản và kế hoạch hoá gia đình
Nhiều quốc gia trên thế giới, nhất là tại các nước đang phát triển, có một số lượng người dân sống dưới mức nghèo, không được sử dụng các dịch vụ giáo dục đầy đủ, không có kiến thức về kế hoạch hóa gia đình. Do vậy tình trạng tảo hôn, kết hôn sớm và sinh nhiều con vẫn còn tồn tại.
Những người này không hiểu được tác hại của tình trạng quá tải dân số và không được giáo dục, tuyên truyền đúng cách khiến họ trốn tránh các biện pháp kế hoạch hóa gia đình.
Bùng nổ dân số ở Việt Nam xảy ra khi nào?
Sự bùng nổ dân số diễn ra phổ biến nhất ở các quốc gia và lục địa kém phát triển trên thế giới, cụ thể là Châu Á và Châu Phi. Như đã đề cập ở trên, bùng nổ dân số chủ yếu xảy ra ở những khu vực có nền kinh tế kém phát triển, trình độ nhận thức thấp, mức sống kém, tư tưởng lạc hậu…
Việt Nam cũng đã trải qua thời kỳ bùng nổ dân số vào những năm 50 cho đến cuối thế kỉ XX và đang đối mặt với cuộc bùng nổ dân số lần thứ hai, nhưng với việc thực hiện chính sách kế hoạch hoá gia đình, Việt Nam hiện đang bước vào thời kỳ vàng của dân số.
Theo điều tra dân số năm 2019, tỷ trọng dân số trong độ tuổi 15-64 chiếm 68,0% (giảm 1,1 điểm phần trăm so với năm 2009), tiếp đến là tỷ trọng dân số dưới 15 tuổi và từ 65 tuổi trở lên chiếm tỷ trọng lần lượt là 24,3% và 7,7%. Vì vậy, Việt Nam đang trong thời kỳ “cơ cấu dân số vàng”, tức là cứ 1 người phụ thuộc thì có 2 người trong độ tuổi lao động. Theo dự đoán của các chuyên gia nghiên cứu, khoảng năm 2040, Việt Nam sẽ kết thúc thời kỳ “cơ cấu dân số vàng”.
Hậu quả của hiện tượng bùng nổ dân số
Hiện tượng bùng nổ dân số có thể gây ra rất nhiều những hệ quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến loài người và hệ sinh thái trên Trái Đất.
Cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên
Những ảnh hưởng của bùng nổ dân số rất nghiêm trọng, đầu tiên là sự cạn kiệt tài nguyên trên Trái Đất. Các nguồn tài nguyên trên Trái Đất vô cùng hạn chế, chúng ngày càng cạn kiệt do sự khai thác quá mức của loài người
Hầu hết các thiệt hại về môi trường trong hơn 50 năm qua là do số lượng người trên hành tinh ngày càng tăng. Chúng bao gồm chặt phá rừng lấy đất ở và canh tác, săn bắt động vật hoang dã, sản xuất công nghiệp gây ô nhiễm…
Suy thoái môi trường
Với việc lạm dụng than đá, dầu mỏ và khí đốt tự nhiên, loài người đã bắt đầu tạo ra một số tác động nghiêm trọng đến môi trường trên Trái Đất. Bên cạnh đó, sự gia tăng theo cấp số nhân của số lượng phương tiện và các ngành công nghiệp đã ảnh hưởng xấu đến chất lượng không khí.
Sự gia tăng lượng khí thải CO2 dẫn đến hiện tượng nóng lên toàn cầu, băng tan ở hai cực, biến đổi khí hậu, mực nước biển dâng cao…
Thất nghiệp gia tăng
Khi một quốc gia phải đối mặt với vấn đề bùng nổ dân số, số lượng việc làm sẽ không đáp ứng được số lượng người lao động. Hậu quả là có nhiều người dân thất nghiệp hơn. Tỷ lệ thất nghiệp gia tăng dẫn đến tội phạm cũng gia tăng, chẳng hạn như trộm cắp, cướp bóc, vì các công việc chân chính không thể đủ cho tất cả mọi người.
Dẫn đến nhiều vấn đề về xã hội khác
Sự bùng nổ dân số có thể dẫn đến nhiều vấn đề liên quan đến xã hội khác, ví dụ như sự đói nghèo, giáo dục kém, bệnh dịch dễ gia tăng do các dịch vụ y tế không đáp ứng đủ nhu cầu của dân số đông đúc…
Những biện pháp khắc phục bùng nổ dân số
Việc dân số gia tăng là sự phát triển tự nhiên của loài người. Tuy nhiên chúng ta có thể làm chậm tốc độ gia tăng dân số, tránh bùng nổ dân số với một số biện pháp đặc biệt như sau.
Tuyên truyền, giáo dục về kế hoạch hoá gia đình
Vì dân số thế giới đang gia tăng với tốc độ chóng mặt, nên việc nâng cao nhận thức của mọi người về kế hoạch hóa gia đình và cho họ biết về những hậu quả nghiêm trọng của tình trạng bùng nổ dân số có thể giúp kiềm chế sự gia tăng dân số.
Một trong những cách tốt nhất là giáo dục, tuyên truyền các biện pháp tránh thai hiện có để tránh mang thai ngoài ý muốn. Đồng thời sự giáo dục về giới tính nên bắt đầu ở những độ tuổi thanh, thiếu niên.
Kiểm soát tỷ lệ sinh bằng các quy định pháp luật
Một số nước trên thế giới đã đưa ra các biện pháp kiểm soát tỷ lệ sinh để ổn định lại dân số, vượt qua thời kỳ bùng nổ dân số. Ví dụ như Trung Quốc đã từng có chính sách khuyến khích chỉ sinh 1 con. Việt Nam cũng có thời kì khuyến khích mỗi gia đình chỉ nên sinh nhiều nhất 2 con. Các biện pháp kiểm soát này rất có tác dụng trong việc làm chậm lại tốc độ gia tăng dân số.
Bài viết đã trả lời cho câu hỏi bùng nổ dân số là gì, đồng thời cung cấp thêm những thông tin bổ ích về nguyên nhân, hậu quả và cách khắc phục hiện tượng này. Hy vọng sau khi đọc xong bài viết, bạn đã có thêm những kiến thức về vấn đề này.
