Khi tìm hiểu về cấu tạo của Trái Đất, chắc hẳn mỗi chúng ta đều đã nghe về khái niệm thạch quyển. Vậy thạch quyển là gì, cấu tạo của nó như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu về những vấn đề này qua bài viết dưới đây nhé.
Contents
Tìm hiểu khái niệm thạch quyển là gì?
Thạch quyển là lớp vỏ ngoài cùng cứng nhất của một hành tinh với bề mặt đất đá. Trên Trái Đất, thạch quyển bao gồm lớp vỏ và lớp trên cùng của lớp phủ (lớp phủ trên hoặc thạch quyển dưới) được kết nối với lớp vỏ.
Ngoài ra, đối với thạch quyển của Trái đất, ngoại trừ hình thái bề mặt, không thể quan sát trực tiếp. Nó bao gồm chủ yếu là lớp vỏ Trái đất và đỉnh của lớp phủ trên, kéo dài từ bề mặt rắn của Trái đất xuống qua điểm gián đoạn đầu tiên (Moho) khoảng 33 km, cho đến quyển mềm.
Độ dày của thạch quyển không đồng đều, độ dày trung bình khoảng 100 km. Bởi vì thạch quyển và hình thái bề mặt của nó có liên quan chặt chẽ với địa vật lý và địa động lực học hiện đại, do đó thạch quyển là phần được nghiên cứu kỹ lưỡng, chi tiết nhất của phần rắn Trái Đất trong khoa học Trái Đất hiện đại.
Cấu trúc của lớp thạch quyển Trái Đất
Thạch quyển được tạo thành từ đá và khoáng chất, gồm lớp vỏ và lớp phủ trên.
- Lớp vỏ là phần trên của thạch quyển mà con người tiếp xúc hàng ngày. Nó được làm bằng đá và đất, tạo nên phần gọi là mặt đất.
- Lớp phủ được làm bằng đá nóng chảy, tuy nhiên, phần trên của lớp phủ được coi là một phần của thạch quyển vì nó mát hơn và cứng hơn phần còn lại của lớp phủ.
Thạch quyển được chia thành những phần được gọi là mảng thạch quyển hoặc mảng kiến tạo. Những tấm này luôn chuyển động, mặc dù chuyển động rất chậm nên con người không thể phát hiện được.
Thành phần hóa học và độ dày của thạch quyển thay đổi từ nơi này sang nơi khác trên Trái đất. Một số nguyên tố tạo nên phần lớn thạch quyển là silic, sắt và magie cùng với các nguyên tố khác như nhôm, natri và kali… Thạch quyển cũng chứa nhiều silic oxit, đặc biệt là ở thạch quyển lục địa.
Các loại thạch quyển
Một trong những cách chính để phân chia thạch quyển là chia thành 2 loại: thạch quyển đại dương (nằm dưới đại dương) và thạch quyển lục địa (tạo nên các lục địa và đảo).
Thạch quyển đại dương
Thạch quyển liên kết với vỏ đại dương và tồn tại trong các bồn trũng đại dương được gọi là thạch quyển đại dương. Nó là một phần của lớp phủ trên và lớp vỏ bên dưới đại dương và biển. Thạch quyển đại dương có xu hướng đặc hơn so với thạch quyển lục địa.
Thạch quyển đại dương mới liên tục được tạo ra ở các sống núi giữa đại dương, thạch quyển đại dương trẻ hơn nhiều so với thạch quyển lục địa. Thạch quyển đại dương lâu đời nhất là khoảng 170 triệu năm tuổi.
Thạch quyển lục địa
Thạch quyển lục địa được liên kết với vỏ lục địa. Nó có bề dày trung bình từ khoảng 35 đến 45 km. Nó tiếp xúc trực tiếp với bầu khí quyển, bao gồm một lớp đá lửa và trầm tích tạo thành các lục địa, chủ yếu là đá granit.
Khoảng 40% bề mặt Trái đất được bao phủ bởi thạch quyển lục địa, nhưng nó cũng chiếm khoảng 70% thể tích vỏ Trái đất. Thạch quyển lục địa có hàng tỷ năm tuổi, già hơn nhiều so với thạch quyển đại dương.
Thạch quyển và mảng kiến tạo
Đặc điểm nổi bật nhất liên quan đến thạch quyển của Trái đất là hoạt động kiến tạo. Hoạt động kiến tạo mô tả sự tương tác của các phiến thạch quyển khổng lồ được gọi là các mảng kiến tạo .
Thạch quyển của Trái đất được chia thành bảy hoặc tám mảng chính (tùy thuộc vào cách chúng được xác định) và nhiều mảng nhỏ khác. Bảy mảng chính bao gồm các mảng châu Phi, Nam Cực, Á-Âu, Bắc Mỹ, Nam Mỹ, Ấn Độ-Úc và Thái Bình Dương. Một số mảng nhỏ bao gồm mảng Ả Rập, Caribê, Nazca và Scotia.
Hầu hết hoạt động kiến tạo diễn ra tại ranh giới của các mảng này, nơi chúng có thể va chạm hoặc trượt vào nhau. Sự chuyển động của các mảng kiến tạo có thể thực hiện được nhờ năng lượng nhiệt từ phần manti của thạch quyển. Năng lượng nhiệt làm cho lớp đá của thạch quyển đàn hồi hơn.
Hoạt động kiến tạo đã tạo ra các hiện tượng địa chấn của Trái đất như động đất, núi lửa. Ngoài ra núi và rãnh đại dương sâu đều có thể được hình thành do hoạt động kiến tạo trong thạch quyển.
Hoạt động kiến tạo có thể định hình bản thân thạch quyển: Cả thạch quyển đại dương và lục địa đều mỏng nhất tại các thung lũng tách giãn và sống núi đại dương, nơi các mảng kiến tạo đang dịch chuyển ra xa nhau.
Tầm quan trọng của thạch quyển
Thạch quyển là một phần không thể thiếu của Trái Đất và hỗ trợ rất nhiều cho sự sống phát triển trên hành tinh này. Sau đây là một số điểm cho thấy tầm quan trọng của thạch quyển:
- Thạch quyển cung cấp bề mặt địa hình, diện tích đất cho sản xuất nông nghiệp, các khu định cư của con người và là một nguồn khoáng sản phong phú.
- Nếu không có sự chuyển động của các mảng kiến tạo thì sẽ không có núi và lục địa nào được hình thành trên Trái Đất. Sự dịch chuyển của các mảng kiến tạo là nguyên nhân hình thành các ngọn núi, núi lửa và thậm chí cả các lục địa.
- Nhiều loại đá như đá lửa, đá trầm tích và đá biến chất cũng được tìm thấy trong thạch quyển.
- Hiện tượng núi lửa giúp phát triển thảm thực vật và sự sống mới vì chúng tạo ra đất và các chất dinh dưỡng màu mỡ cho đất.
- Các hợp chất hữu cơ như than đá, khí đốt tự nhiên, dầu mỏ… là những xác sinh vật bị chôn vùi trong thạch quyển hàng triệu năm. Chúng cung cấp nguồn nhiên liệu quý giá cho con người sản xuất, phát triển kinh tế..
- Các khoáng chất và nguyên tố hữu ích như sắt, nhôm, đồng, magie… cũng được chiết xuất từ thạch quyển.
Trên đây là những thông tin trả lời cho câu hỏi thạch quyển là gì, thạch quyển có cấu tạo như thế nào. Thạch quyển là một trong những bộ phận quan trọng nhất của Trái Đất. Nó cung cấp không gian sống cho các sinh vật trên Trái Đất.
