Từ có nghĩa chuyển hay hiện tượng chuyển nghĩa từ luôn rất dễ gây nhầm lẫn khi sử dụng trong cuộc sống. Chính vì vậy trong bài viết dưới đây, chúng ta hãy cùng tìm hiểu nghĩa chuyển là gì cùng những ví dụ của nó để củng cố kiến thức về vấn đề này nhé.
Contents
Nghĩa chuyển là gì?
Khái niệm nghĩa chuyển và nghĩa gốc được áp dụng cho những từ nhiều nghĩa. Từ nhiều nghĩa là một từ nhưng có thể dùng để gọi tên nhiều sự vật, hiện tượng, biểu thị nhiều khái niệm đối với sự vật, hiện tượng đó có trong thực tế. Cụ thể:
– Nghĩa gốc hay nghĩa đen là nghĩa trực tiếp, gần gũi, quen thuộc, dễ hiểu. Thông thường nghĩa đen không hoặc ít phụ thuộc vào ngữ cảnh.
– Nghĩa bóng hay nghĩa chuyển là nghĩa có sau (hiện tượng chuyển nghĩa hay nghĩa ẩn dụ) được suy ra từ cơ sở là nghĩa đen. Muốn hiểu nghĩa chính xác của một từ đang được dùng, phải tìm nghĩa đen và nghĩa chuyển của từ đó để xem ý nghĩa đang được nhắc đến là gì.
Hiện tượng chuyển nghĩa của từ là sự thay đổi về nghĩa của từ tạo ra những từ nhiều nghĩa. Thông thường trong một câu thì từ chỉ có một nghĩa nhất định. Tuy nhiên, trong một số trường hợp từ đó có thể được hiểu đồng thời theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa chuyển.
Có thể bạn quan tâm
Các phương pháp tạo nghĩa chuyển là gì?
Chuyển nghĩa hoán dụ:
Hoán dụ là phương thức chuyển nghĩa dựa trên mối liên hệ logic giữa các đối tượng được gọi tên.
Chuyển nghĩa ẩn dụ:
Ẩn dụ là phương thức chuyển nghĩa dựa trên sự liên tưởng so sánh những mặt, thuộc tính giống nhau giữa các đối tượng được gọi tên.
Sự khác nhau giữa từ đồng nghĩa và từ chuyển nghĩa
Đối với từ đồng nghĩa:
– Từ đồng nghĩa là những từ ngữ có ý nghĩa giống nhau hoặc tương tự nhau.
– Các từ có nghĩa kết cấu, bổ trợ nghĩa như lẽo trong từ lạnh lẽo hay nôi trong từ nắng nôi thì sẽ không có hiện tượng đồng nghĩa.
– Các từ chỉ có nghĩa kết cấu nhưng không bổ trợ nghĩa như bù và nhìn trong bù nhìn thì sẽ không có hiện tượng đồng nghĩa.
– Những từ độc lập về nghĩa và hoạt động tự do thì xảy ra hiện tượng đồng nghĩa. Thường những từ này là các từ Hán – Việt. Hiện tượng đồng nghĩa xảy ra cả ở những từ thuần Việt và Hán – Việt.
Đối với từ đồng âm:
– Có những từ đồng âm là do hiện tượng chuyển nghĩa của từ làm cho các nghĩa của từ trở nên hoàn toàn khác nhau.
– Từ nhiều nghĩa hay từ chuyển nghĩa của từ loại giữa các nghĩa gốc và nghĩa chuyển luôn có một mối liên hệ chặt chẽ với nhau.
– Từ nhiều nghĩa trong nghĩa chuyển có thể được thay thế bằng từ khác. Từ đồng âm không thể bị thay thế trong nghĩa chuyển.
Ví dụ về nghĩa chuyển của từ
Hãy cùng tham khảo một số nghĩa chuyển của các từ dưới đây để dễ hình dung hơn về khái niệm này nhé:
Nghĩa chuyển của từ mũi
Nghĩa gốc của mũi là bộ phận cơ thể người hoặc động vật, có đỉnh nhọn. Vì vậy mà từ này có những nghĩa chuyển đó là bộ phận phía trước của phương tiện giao thông đường thuỷ: mũi tàu, mũi thuyền hoặc bộ phận sắc nhọn của vũ khí như mũi dao, mũi kim.
Nghĩa chuyển của từ tay
Tay vốn là một bộ phận của cơ thể. Chúng ta có những nghĩa chuyển của từ này do có sự tương đồng đó là: tay áo, tay ghế, tay cửa…
Nghĩa chuyển của từ đi
Đi là một động từ dùng để chỉ sự di chuyển. Với ý nghĩa di chuyển này, chúng ta có những nghĩa chuyển của từ này như sau: đi học, đi vắng, đi xa, đi đời nhà ma (chết)…
Nghĩa chuyển của từ ăn
Ăn là một động từ chỉ sự nhai nuốt, làm biến mất một số thực phẩm nào đó. Với ý nghĩa này của từ ăn, chúng ta có những từ sử dụng nghĩa chuyển như sau: axit ăn mòn, ăn ảnh, ăn được của sới bạc 1 tỷ đồng…
Nghĩa chuyển của từ đầu
Đầu có nghĩa gốc là bộ phận trên cùng, điều khiển tất cả hoạt động của con người. Nghĩa chuyển của từ này sẽ dùng để chỉ những bộ phận chỉ huy của các sự vật khác như: đầu não của cơ quan, đầu tàu…
Nghĩa chuyển của từ mắt
Nghĩa gốc của từ mắt là cơ quan để nhìn của người hay động vật, giúp phân biệt được màu sắc, hình dáng. Ta có nghĩa chuyển là chỗ lồi lõm giống như hình con mắt ở một số loài cây hay bộ phận giống hình mắt ở vỏ một số loại quả: mắt tre, mắt mía, mắt dứa, na mở mắt…
Nghĩa chuyển của từ này khá đa dạng. Nó còn có thể nghĩa là lỗ hở, khe hở đều đặn ở các đồ đan như mắt lưới, rổ đan thưa mắt, mắt xích xe đạp…
Nghĩa chuyển của từ quả
Quả vốn là một bộ phận trên cây, có hình dáng gần giống hình cầu. Do vậy mà chúng ta có thể có những từ nghĩa chuyển của quả như: quả địa cầu, quả bóng, quả châu treo cây thông Noel…
Như vậy hôm nay Khodienmay.info đã cùng các bạn tìm hiểu nghĩa chuyển là gì cho ví dụ về những từ chuyển nghĩa. Bên cạnh đó, chúng mình cũng đã phân tích một số nội dung liên quan tới từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ. Mong rằng với những nội dung chúng tôi đã trình bày trong bài viết sẽ giúp ích phần nào cho quý bạn đọc.
