Sóng thần là một trong những thảm họa từ thiên nhiên đáng sợ nhất chúng ta từng biết. Hãy cùng tham khảo bài viết dưới đây của khodienmay.info để biết sóng thần là gì cũng như cách ứng phó nếu chẳng may phải đối diện với thảm họa này nhé.
Contents
Sóng thần là gì?
Sóng thần là một loạt các đợt sóng tạo nên khi một thể tích lớn của đại dương bị chuyển dịch chớp nhoáng trên quy mô lớn. Động đất cùng những dịch chuyển địa chất lớn bên trên hoặc dưới mặt nước, núi lửa phun cùng với va chạm thiên thạch đều có khả năng gây ra sóng thần. Đây là một loại thiên tai mà cho đến nay con người vẫn chưa thể tìm ra cách nào để dự báo. Hậu quả của sóng thần có thể ở mức cực lớn vì nó tàn phá, cuốn trôi nhà cửa, xe cộ, tất cả cơ sở vật chất và nhấn chìm hàng trăm ngàn người chỉ trong vài giờ.
Cơn sóng thần sẽ khởi phát từ dưới đáy biển sâu; khi còn ngoài khơi, sóng có chiều cao khá nhỏ nhưng chiều dài của cơn sóng có thể lên đến hàng trăm kilômét. Vì vậy khi ở xa bờ chúng ta khó nhận diện được nó, mà chỉ cảm nhận được là một cơn sóng cồn trải dài.
Ở phương Tây sóng thần trước kia từng được gọi là sóng thuỷ triều – tidal wave vì khi tiến vào bờ, nó tác động như một đợt thuỷ triều mạnh dâng lên, khác hẳn loại sóng thông thường gặp ngoài biển tạo bởi gió. Tuy nhiên, vì không đúng với nguyên nhân thực tế cho nên thuật ngữ này hiện nay không còn dùng nữa.
Có thể bạn quan tâm:
Nguyên nhân có sóng thần
Các trận sóng thần có thể hình thành khi đáy biển đột nhiên bị biến dạng theo chiều dọc, chiếm chỗ lượng nước nằm trên nó. Những sự di chuyển lớn theo chiều dọc như vậy của vỏ Trái Đất thường xảy ra tại các rìa mảng lục địa. Những trận động đất vì có va chạm mảng đặc biệt sẽ có khả năng tạo ra các cơn sóng thần. Khi một mảng đại dương có va chạm với một mảng lục địa, đôi khi nó sẽ làm rìa mảng lục địa chuyển động xuống dưới. Cuối cùng, áp suất quá lớn tác dụng lên rìa mảng khiến nó giật lùi lại tạo ra các đợt sóng chấn động vào vỏ Trái Đất, xảy ra cơn địa chấn dưới lòng biển, được gọi là động đất đáy biển.
Những vụ lở đất dưới đáy biển hoặc những vụ sụp đổ của núi lửa cũng có thể làm chấn động cột nước khiến trầm tích và đá trượt xuống rơi xuống đáy biển. Tương tự như vậy, một vụ phun trào núi lửa mạnh dưới biển cũng có thể bắn lên một cột nước để hình thành cơn sóng thần. Các con sóng thần được hình thành khi khối lượng nước bị dịch chuyển vị trí dưới ảnh hưởng của trọng lực để lấy thăng bằng và tỏa ra trên khắp đại dương.
Đặc điểm của sóng thần
Sóng thần có diễn biến rất khác biệt tùy theo kiểu sóng: chúng chứa năng lượng cực lớn, lan truyền với một tốc độ cao và có thể vượt khoảng cách lớn qua đại dương mà chỉ mất ít năng lượng. Một trận sóng thần có thể gây ra thiệt hại trên bờ biển cách đến hàng nghìn cây số nơi nó phát sinh, vì thế chúng ta có thể có nhiều thời gian chuẩn bị từ khi nó hình thành tới lúc ập vào một bờ biển.
Thậm chí một trận sóng thần riêng biệt cũng có thể liên quan tới một loạt các đợt sóng với những độ cao khác nhau. Ở vùng nước rộng, các cơn sóng thần có chu kỳ rất dài, tức là thời gian để đợt sóng sau tới vị trí điểm nào đó sau đợt sóng trước và chiều dài sóng lên tới hàng trăm kilômét. Điều này rất khác biệt so với các con sóng bình thường hình thành từ gió trên mặt đại dương, chúng thường có chu kỳ khoảng 10 giây và chiều dài ngọn sóng 150 mét.
Chiều cao thực của một đợt sóng thần thường không tới một mét. Điều này khiến những người đang ở trên tàu giữa đại dương khó nhận ra chúng. Bởi vì chúng có chiều dài sóng lớn, năng lượng của một cơn sóng thần sẽ điều khiển toàn bộ cột nước, hướng nó xuống phía đáy biển. Các cơn sóng đại dương ở vùng nước sâu thường xuất hiện do chuyển động của nước từ bề mặt đến một độ sâu bằng một nửa chiều dài sóng. Điều này có nghĩa rằng sự di chuyển sóng bề mặt đại dương chỉ đạt độ sâu khoảng 100m hoặc ít hơn.
Con sóng đi qua đại dương với tốc độ trung bình đến 500 dặm một giờ. Khi tiến tới đất liền, đáy biển liền trở nên nông và con sóng không còn di chuyển nhanh được nữa, vì thế phần phía trước con sóng bắt đầu dựng đứng và cao lên, và khoảng cách giữa các đợt sóng cũng ngắn lại. Tuy một người ở ngoài biển có thể không nhận thấy dấu hiệu sóng thần, nhưng khi vào bờ chúng có thể đạt chiều cao của một tòa nhà sáu tầng hay hơn nữa.
Sóng biển được chia làm ba loại dựa vào độ sâu:
- Tầng nước sâu
- Tầng nước trung bình
- Tầng nước nông
Dù được tạo ra ở tầng nước sâu đến khoảng 4000 m dưới mực nước biển nhưng sóng thần được xem là sóng ở tầng nước nông. Khi sóng thần tiến vào tầng nước nông gần bờ thì khoảng thời gian của nó không đổi, nhưng chiều dài sóng giảm liên tục, điều này làm cho nước bị tích tụ thành một mái vòm khổng lồ, gọi là hiệu ứng cạn.
Dấu hiệu của sóng thần là gì?
Những dấu hiệu sau đây thường sẽ báo trước một cơn sóng thần:
– Nếu cảm thấy nền đất rung lắc mạnh, động đất đến mức không còn đứng vững được, thì nhiều khả năng sẽ xảy ra trận sóng thần lớn.
– Các bong bóng chứa khí gas bắt đầu nổi lên mặt nước làm ta có cảm giác như nước đang sôi.
– Nước trong sóng có sức nóng bất thường.
– Nước có mùi trứng thối (do khí Hydro sulfide) hoặc là mùi xăng dầu, làm da bị mẩn ngứa.
– Nghe thấy một tiếng nổ như tiếng máy nổ của máy bay phản lực hay tiếng ồn của cánh quạt máy bay trực thăng hoặc tiếng huýt sáo.
– Vệt sáng đỏ hiện lên ở đường chân trời.
– Khi sóng thần ập vào bờ, sẽ có tiếng gầm rú giống như tàu hỏa đang đến gần.
– Chim hải âu bay ngược biển.
Cách ứng phó với sóng thần
Khi đang ở trên biển hoặc ven biển
Khi đang ở trên biển, hoặc vùng ven biển mà nhận được tin cảnh báo sóng thần thì chúng ta không nên cho tàu thuyền trở về cảng, mà nên di chuyển đến những vùng nước sâu trên 150m, vì sóng thần có thể gây ra sự thay đổi mực nước biển và tạo ra những dòng chảy nguy hiểm ở cảng và bến tàu.
Khi tàu thuyền neo đậu trong bờ mà nhận được tin cảnh báo sóng thần thì người chủ có thể đưa tàu thuyền ra biển nếu có đủ thời gian hoặc đi sơ tán và thực hiện các biện pháp phòng tránh theo thông báo của cơ quan chức năng địa phương. Tuyệt đối không được ở lại trên tàu thuyền đang neo đậu tại bến cảng.
Khi ở trên đất liền
Đang ở khu vực bãi biển: khi nhận được tin sắp có sóng thần, bạn phải ngay lập tức chạy đến khu vực an toàn ở các bãi đất cao hoặc ở cách xa bờ biển từ 500m trở lên đặc biệt là giúp đỡ trẻ em, người già, phụ nữ có thai và người tàn tật đi sơ tán.
Đang ở trong nhà thấp tầng: trong phạm vi dưới 500m so với bờ biển, bạn phải sơ tán vào sâu trong đất liền, chỉ mang theo vật dụng, tài sản, giấy tờ quan trọng khi sơ tán. Nếu bạn đang ở trong nhà cao tầng thì phải di chuyển lên các tầng cao, không ở lại từ tầng 1 cho đến tầng 3; mở trống các cửa ở các tầng thấp hạn chế sự tác động của sóng.
Những trận sóng thần nổi tiếng trong lịch sử
Sóng thần xảy ra thường xuyên ở Thái Bình Dương nhưng cũng là một hiện tượng toàn cầu vì nó có thể xảy ra ở bất kỳ nơi nào có khối nước lớn, bao gồm cả những hồ nằm trong đất liền vì có khả năng xảy ra sự dịch chuyển của khối đất bên dưới. Những cơn sóng thần nhỏ, không gây ra thiệt hại và không thể nhận biết được nếu không có thiết bị chuyên môn, xảy ra thường xuyên chính là kết quả của những trận động đất nhẹ và các địa chấn khác.
1883 – Vụ nổ phun trào núi lửa Krakatoa
Hòn đảo núi lửa Krakatoa ở Indonesia đã nổ tung năm 1883, thổi tung một phần buồng magma dưới chân nó khiến vùng đất và đáy biển sụp đổ. Một loạt những cơn sóng thần đã hình thành sau vụ sụp đổ này, một số cơn đạt tới độ cao hơn 40 mét so với mực nước biển.
Các cơn sóng thần được quan sát thấy trên khắp Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương, bờ biển phía tây nước Mỹ, Nam Mỹ và thậm chí xa hơn tới cả Kênh Anh Quốc. Ở bờ biển phía đối diện tại Java, Sumatra nước lụt tràn sâu nhiều dặm vào bờ gây ra thiệt hại to lớn tới mức một vùng dân cư đã không bao giờ được khôi phục và trở thành rừng rậm. Hiện đây là khu dự trữ sinh quyển Ujung Kulon.
2006 – Trận sóng thần phía nam Đảo Java
Một trận động đất mạnh đến 7.7 độ Richter làm rung chuyển Ấn Độ Dương ngày 17 tháng 7 năm 2006 cách 200km phía nam Pangandaran, một bãi biển đẹp nổi tiếng về những đợt sóng rất thích hợp cho những người yêu thích môn lướt sóng. Trận động đất này gây ra một cơn sóng thần với nhiều độ cao khác nhau từ 2 mét tại Cilacap cho tới 6 mét tại bãi biển Cimerak cuốn và san bằng những ngôi nhà ở sâu tới 400 mét bên trong bờ biển. Số lượng nạn nhân được thông báo khoảng 600 người chết và 150 người vẫn đang mất tích.
2011 – Trận sóng thần Nhật Bản ở Sendai
Trận động đất cực mạnh 9.0 độ Richter xảy ra ngày 11 tháng 3 năm 2011 gần thành phố Sendai, cách Tokyo 373 km về phía nam. Trận động đất này gây ra sóng thần dọc bờ biển Thái Bình Dương Nhật Bản và hơn 20 quốc gia khác tại cả Châu Á, Châu Đại Dương, Bắc Mỹ và Nam Mỹ. Những đợt sóng khủng khiếp tràn qua các bức tường chắn sóng, gây lũ lụt cho các tỉnh Fukushima, Miyako…
Các thị trấn bị sóng thần ập vào phá hủy nặng nề, hàng trăm ngàn ngôi nhà, bệnh viện, trường học… sụp đổ, tệ hơn, đợt sóng thần này đã gây ra thảm họa hạt nhân nghiêm trọng nhất Nhật Bản, khi chúng tàn phá cả nhà máy điện hạt nhân Fukushima, gây rò rỉ phóng xạ. Sau thảm họa, có khoảng 15.900 người chết, gần 2.300 người mất tích. Thiệt hại vật chất đến 309 tỷ USD.
Với bài viết trên đây, khodienmay.info đã giới thiệu với các bạn về sóng thần là gì. Có thể thấy sóng thần là một thảm họa vô cùng khủng khiếp và không ai mong muốn nhưng con người hiện nay đã có những kinh nghiệm để đối phó với hiện tượng này nhằm giảm đi những thiệt hại. Nếu muốn biết thêm thông tin gì về sóng thần, các bạn hãy để lại bình luận bên dưới để chúng mình giải đáp nhé.
