Tia UV là gì? Tia UV có tác dụng gì

Việt Nam là một nước nhiệt đới nên lượng ánh sáng mặt trời khá nhiều và có cường độ mạnh. Do đó cường độ của tia UV cũng tương ứng. Tuy loại tia này khá phổ biến thế nhưng tác dụng  Vậy tia UV là gì, tia UV có ở đâu, chỉ số tia UV như thế nào là có hại?

Tia UV là gì?

tia-uv-la-gi
Tia UV là gì?

Tia UV (Viết tắt của Ultraviolet) hay còn gọi là tia tử ngoại hoặc tia cực tím là loại sóng điện từ có bước sóng ngắn hơn bước sóng của ánh sáng nhìn thấy được nhưng dài hơn bước sóng tia X. Phổ của tia UV có thể chia ra làm 2 vùng tia: vùng tử ngoại gần (bước sóng từ 380 – 200nm) và vùng tử ngoại chân không (bước sóng từ 200 – 10nm).

Tia UV có bước sóng bao nhiêu? Khi quan tâm ảnh hưởng của tia UV đến sức khỏe của con người và môi trường thì tia UV thường được chia ra làm 3 loại: tia UVA (có bước sóng từ 380 – 315nm) còn được gọi là sóng dài, tia UVB (có bước sóng 315 – 280nm) còn được gọi là sóng trung, tia UVC (có bước sóng ngắn hơn 280nm) còn gọi là sóng ngắn hay là sóng có tính tiệt trùng.

Tia UV có ở đâu?

tia-uv-co-tac-dung-gi
Tác động của các loại tia UV

Cụm từ cực tím trong tia Ultraviolet – cực tím có nghĩa là phía bên trên của màu tím. Sắc tím là màu có bước sóng ngắn nhất mà mắt của chúng ta có thể nhìn thấy. Do đã vượt ngoài bước sóng của màu tím, nên tia UV là loại tia vô hình với mắt người. Một số loài động vật như: bò sát, chim, côn trùng có thể nhìn thấy tia cực tím. Một vài loại trái cây trở nên sặc sỡ hơn trong môi trường tia UV so với hình ảnh trong ánh sáng thông thường được nhìn bởi mắt người, để tăng sự hấp dẫn các loài côn trùng và chim.

Một vài loài chim còn có hình thù đặc biệt trên bộ lông của chúng mà chỉ nhìn được dưới tia UV, không thể nhìn được dưới ánh sáng bình thường mà con người nhìn thấy.

Tia UV xuất hiện khi nào? Mặt Trời tỏa ra 3 loại tia cực tím: UVA, UVB, UVC, ở đâu có ánh sáng mặt trời nghĩa là ở đó có tia cực tím. Tuy nhiên, theo lí thuyết, bởi vì có sự hấp thụ của tầng ozone, 99% tia UV đến được mặt đất là tia UVA, trong khi đó bản thân tầng ozon được tạo ra là nhờ các phản ứng hóa học với sự tham gia của tia UVC nên tia UVC bị tầng ozon hấp thụ. Tuy nhiên, tình trạng thủng tầng ozon hiện nay đang ở mức báo động, việc này khiến các tia UVB, UVC trở nên có mật độ dày đặc hơn trong ánh sáng mặt trời.

Các loại thủy tinh tùy theo chất lượng, thông thường sẽ trong suốt với tia UVA (UVA đi xuyên thủy tinh) nhưng mờ đục với các tia có bước sóng ngắn hơn (UVB, UVC không thể chiếu qua được thủy tinh). Silic hay thạch anh tùy theo chất lượng cũng có thể trong suốt với cả tia UVC.

Tia UVA (380 – 315nm): không bị ozon hấp thụ, có thể nhìn thấy với chim, côn trùng và cá.

Tia UVB (315 – 280nm): bị tầng ozon hấp thụ phần lớn.

Tia UVC (280 – 100nm): bị tầng ozon và khí quyển hấp thụ hoàn toàn.

Mức độ ảnh hưởng và mật độ tia UV thường phụ thuộc các yếu tố:

– Vị trí địa lý: cường độ của tia UV thường cao ở vùng nhiệt đới, đặc biệt là các khu vực gần xích đạo, các khu vực ở xa hơn xích đạo thì nguy cơ sẽ ít hơn.

– Độ cao so với mực nước biển: cường độ của UV tỉ lệ thuận với độ cao so với mực nước biển.

– Thời điểm trong ngày: tia UV thường tập trung cao vào buổi trưa, khi mặt trời ở vị trí cao, chiếu sáng trực tiếp, gần như là vuông góc với mặt đất, thường khoảng từ 10 giờ đến 14 giờ.

– Khung cảnh và môi trường: mức độ UV thường sẽ lớn ở những nơi có không gian rộng, đặc biệt ở những bề mặt có tính phản xạ cao ví dụ như: bề mặt tuyết và bề mặt cát biển. Trên thực tế, mức độ của tia UV tăng gấp đôi khi tia UV được phản xạ từ bề mặt tuyết. Trong các khu vực thành phố thường sẽ ít tia UV hơn do tập trung các tòa nhà cao tầng, cây cối.

Tham khảo

Tia UV bao nhiêu là có hại?

Tia UV có làm đen da? Các tia UV sẽ có mức độ tác hại khác nhau đến sức khỏe và môi trường sống của con người, cụ thể là:

– Tia UVA (380 – 315nm): có thể xuyên qua cả mây mù, không khí, gây lão hóa da.

– Tia UVB (315 – 280nm): vẫn có khả năng xuyên một phần qua tầng ozon và khí quyển, gây say nắng, tổn thương và làm đen da.

– Tia UVC (280 – 100nm): tia UV có năng lượng cao nhất, có khả năng gây ung thư da nhưng đã có tầng ozon chặn lại một phần.

Trong các báo động về phân độ tia UV từ các Trung tâm Khí tượng thủy văn thường sử dụng thuật ngữ: chỉ số tia cực tím hay là chỉ số UV là phép đo tiêu chuẩn quốc tế về độ mạnh của bức xạ UV từ ánh sáng mặt trời. Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA), chỉ số của tia UV từ 0 – 2 được coi là thấp, chỉ số UV từ 8 – 10 có thời gian gây bỏng sau 25 phút, đối với chỉ số UV từ 11 trở lên thì được xem là cực kỳ cao, rất nguy hiểm, có nguy cơ làm tổn thương da, mắt có thể bị bỏng nếu tiếp xúc ánh nắng mặt trời trong khoảng 15 phút mà không có gì bảo vệ.

Tia UV có tác hại gì?

tac-hai-cua-tia-uv
Tác hại của tia UV

Do UVC là vùng bức xạ mang năng lượng cao nhất nên tia UVC có khả năng gây tổn hại nhiều nhất đến đôi mắt và làn da của con người. Rất may là tầng ozone của bầu khí quyển Trái Đất đã ngăn chặn gần như toàn bộ số tia UVC này. Tuy nhiên, hiện nay do nhiều tác động tiêu cực mà tầng ozon bảo vệ trái đất của chúng ta đang ngày càng yếu đi, có nhiều lỗ thủng xuất hiện cho phép các bức xạ mang năng lượng cao như tia UVC lọt xuống bề mặt trái đất.

Các bức xạ tia tử ngoại UVB có thể đi xuyên qua tầng ozone (mặc dù chúng đã được lọc bớt một phần), hiện nay UVB chiếm khoảng 3% trong số các tia UV do mặt trời tỏa ra và đi xuống bề mặt Trái Đất. Tia UVB kích thích quá trình chuyển hóa Melanin – sắc tố làm cho da trở nên tối đi, có màu rám nắng. Nếu da người tiếp xúc với tia UVB cường độ cao trong thời gian dài sẽ gây nên hiện tượng cháy nắng, làm tăng nguy cơ ung thư da.

Tia UVB cũng gây ra hiện tượng bạc màu da, xuất hiện nếp nhăn và các dấu hiệu lão hóa trước tuổi. Với đôi mắt thì giác mạc của chúng ta hấp thu hầu hết các bức xạ của tia UVB nên đây không phải là nguyên nhân chính gây nên hiện tượng đục thủy tinh thể hay là thoái hóa hoàng điểm, mà chủ yếu tia UVB sẽ gây nên các bệnh về giác mạc như viêm giác mạc, hạt kết giác mạc…

Còn đối với tia UVA, đây là bức xạ UV có tỉ lệ nhiều nhất (chiếm tới 97%) lượng tia, do tia UVA dễ dàng xuyên qua tầng ozone bảo vệ trái đất. Tia UVA có thể xuyên qua giác mạc mắt, đi vào thủy tinh thể hoặc võng mạc bên trong mắt. Tiếp xúc với bức xạ của UVA quá lâu sẽ dẫn đến hiện tượng đục nhân mắt hay bị thoái hóa hoàng điểm.

Các tia UV nói chung cũng chính là nguyên nhân gây bỏng võng mạc do không sử dụng kính râm khi xem Nhật Thực, mặc dù lúc đó chúng ta không hề cảm thấy chói mắt. Việc tiếp xúc quá lâu với những tia UV sẽ gây tổn thương và có nguy cơ dẫn đến ung thư da, đặc biệt đối với chủng tộc người có màu da trắng, ít hắc tố Melanin trong da khiến cho tia UV đâm xuyên và gây hại mạnh hơn.

Tia UV có thể gây đứt gãy các liên kết giữa các phân tử, làm đột biến cấu trúc DNA, RNA trong nhân tế bào, đây là nguyên nhân chủ yếu gây ra ung thư các dạng như u hắc tố, u tế bào vảy, ung thư liên bào đáy, u tuyến bã… Tuyến giáp và tuyến vú cũng có thể chịu tác động của tia UV, tuy nhiên hiện vẫn đang nghiên cứu về mức độ nhiễm tia UV của các tuyến này.

Tiếp xúc với bức xạ tia cực tím còn gây ra ức chế hệ thống miễn dịch. Các nhà khoa học cho rằng việc da cháy nắng có thể làm thay đổi sự phân bố cũng như là chức năng của các tế bào bạch cầu đến 24 giờ sau khi tiếp xúc với ánh nắng. Nếu tình trạng này lặp lại lâu dài sẽ gây hại nhiều đến hệ thống miễn dịch của con người.

Tia UV có tác dụng gì?

Ở một khía cạnh khác thì tia UV cũng mang lại những lợi ích rất lớn như giúp cơ thể tổng hợp vitamin D. Vitamin D sẽ giúp cơ thể sử dụng canxi và phospho từ đó làm cho xương và răng chắc khỏe. Mặc dù vitamin D cũng có thể được bổ sung từ thực phẩm như: dầu cá, sữa, trứng, nước trái cây và ngũ cốc… nhưng cho da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời là cách tốt nhất để tạo ra vitamin D. Vitamin D có 2 dạng đó là vitamin D2 và vitamin D3. D2 có trong thực vật còn D3 được tổng hợp khi da tiếp xúc với tia UV.

Tia UV cũng được ứng dụng trong việc điều trị các bệnh về da như: bệnh vảy nến, một loại bệnh do các tế bào da phát triển quá nhanh gây nên ngứa, xuất hiện vảy. Việc tiếp xúc đúng cách với tia cực tím sẽ làm chậm sự tăng trưởng của các tế bào da, từ đó làm giảm triệu chứng bệnh.

Tia UV diệt khuẩn: tia UV có ứng dụng rất tích cực trong việc khử trùng và tiệt trùng, tia UV có thể giết chết các vi sinh vật có hại như virus và vi khuẩn, rất hữu ích khi chúng ta phơi tã, đồ lót và khăn mặt ngoài trời. Tia UV có thể xuyên qua màng tế bào của vi khuẩn và virus, phá hủy DNA, ngăn chặn khả năng tái sinh và nhân lên của chúng, nhiều nơi cũng sử dụng đèn diệt khuẩn UV để khử trùng.

Trên đây là những kiến thức cơ bản về tia uv là gì để các bạn có thể tham khảo. Hi vọng các bạn có thể ứng dụng loại tia này một cách hữu ích cũng như biết cách bảo vệ bản thân khi đi ra ngoài đường. Nếu có bất cứ thắc mắc nào hãy để lại bình luận để khodienmay.info biết nhé.