Phản xạ là một nội dung kiến thức quan trọng của môn sinh học và khá quen thuộc đối với mỗi người. Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể nắm rõ phản xạ là gì? Chúng mình sẽ giúp các bạn tìm hiểu vấn đề này thông qua bài viết dưới đây nhé.
Contents
Phản xạ là gì
Khái niệm phản xạ có thể được hiểu là một phản ứng của cơ thể, trả lời các kích thích của môi trường bên ngoài dưới sự điều khiển của hệ thần kinh.
Ví dụ về phản xạ: Khi chạm tay vào nước sôi chúng ta sẽ có hành động rụt tay lại ngay lập tức. Khi nghe ai đó gọi tên chúng ta thường quay đầu phía người phát ra âm thanh. Khi đi trên đường nếu nhìn thấy đèn đỏ chúng ta lập tức dừng xe lại.
Phản ứng này có được nhờ hệ thần kinh, qua năm phần cơ bản hợp thành cung phản xạ như sau:
– Bộ phận cảm thụ: Các phân tử cảm thụ thường nằm trên bề mặt da, bề mặt khớp, thành mạch, bề mặt các nội tạng, cơ quan trong cơ thể.
– Trung tâm thần kinh.
– Dây thần kinh truyền vào: Có thể là dây cảm giác hoặc dây thần kinh thực vật.
– Dây thần kinh truyền ra: Có thể là dây thần kinh vận động hoặc dây thần kinh thực vật.
– Bộ phận đáp ứng có thể là cơ hoặc tuyến.
Cung phản xạ là gì?
Cung phản xạ là con đường mà xung thần kinh được truyền từ cơ quan thụ cảm qua trung ương thần kinh đến cơ quan phản ứng. Thành phần 1 cung phản xạ gồm: cơ quan thụ cảm, 3 noron (noron hướng tâm, trung gian noron li tâm) và cơ quan cảm ứng.
Tìm hiểu cụ thể về phản xạ có điều kiện và không điều kiện
Phản xạ bao gồm phản xạ có điều kiện và không điều kiện, cụ thể:
Phản xạ có điều kiện là những phản xạ được thành lập trong cuộc sống, sau một quá trình luyện tập và phải dựa trên cơ sở của phản xạ không điều kiện, hay nói cách khác là muốn tạo phản xạ có điều kiện vẫn cần phải có tác nhân kích thích không điều kiện. Phản xạ có điều kiện là những phản ứng linh hoạt của cơ thể, giúp cơ thể thích nghi với mọi sự biến đổi của môi trường bên ngoài, đảm bảo sự thăng bằng giữa cơ thể và môi trường, giúp cơ thể biết đề phòng trước những tai nạn, biết hướng tìm kiếm thức ăn, biết cách phát triển bản thân trong cuộc sống.
Ví dụ: Khi đang lái xe máy trên đường, bỗng chúng ta thấy đèn vàng hoặc đèn đỏ thì chúng ta sẽ dừng lại, thấy trời mưa thì chúng ta dừng xe lại mặc áo mưa.
Phản xạ có điều kiện được hình thành dựa trên cơ sở như sau:
– Điều kiện thứ nhất: Chọn sự kích thích, phải có sự phối hợp giữa kích thích trung tính và kích thích không có điều kiện.
– Điều kiện thứ hai: Tác động của kích thích có điều kiện phải được xảy ra trước kích thích không điều kiện. Thời gian giữa hai kích thích này phải hợp lý.
– Điều kiện thứ ba: Cơ thể phải ở trong tình trạng tỉnh táo, các trung tâm tương ứng của phản xạ có tính hưng phấn cao. Trạng thái hoạt động của vỏ não là điều kiện quan trọng nhất để xây dựng các phản xạ có điều kiện ở con người, kể cả việc tập luyện các kỹ năng hay các động tác thể thao.
– Điều kiện thứ tư: Tránh kích thích không cần thiết để có thể gây những phản xạ không được dự định, các kích thích gây nhiễu như tiếng nói chuyện, tiếng ồn, nóng lạnh quá… sẽ ảnh hưởng xấu tới việc hình thành phản xạ có điều kiện.
Phản xạ không có điều kiện là phản xạ mà khi vừa mới sinh ra, mọi sinh vật đều đã có loại phản xạ này. Khác với phản xạ có điều kiện thì phản xạ không điều kiện không cần phải có quá trình rèn luyện, mang tính bản năng, tồn tại vĩnh viễn suốt đời, trong đó có một số hoạt động không điều kiện vô thức như thở… Tóm lại đây là phản xạ tồn tại trong bản năng của mỗi cá thể từ khi sinh ra.
Ví dụ: Tay chạm phải vật nóng lập tức rụt tay lại. Khi đi nắng, mặt đỏ gay và mồ hôi vã ra để cơ thể được hạ nhiệt.
Tham khảo thêm
Sự khác nhau giữa phản xạ ở thực vật và ở động vật
Có thể khẳng định rằng sự phản xạ ở thực vật và cảm ứng ở động vật có cơ chế hoạt động hoàn toàn khác nhau.
Như đã nói ở phần trên, phản xạ là phản ứng của cơ thể trả lời các kích thích của môi trường ở dưới sự điều khiển của hệ thần kinh. Như vậy có thể thấy phản xạ phải được điều khiển bởi hệ thần kinh, mà ở động vật thì mới có hệ thần kinh còn ở thực vật thì chúng không hề có hệ thần kinh. Đây là sự khác biệt giữa phản xạ của động vật và phản xạ thực vật.
Thông thường ở thực vật người ta sẽ không dùng phản xạ mà thay vào đó là cụm từ cảm ứng ở thực vật. Cảm ứng ở thực vật là những phản ứng chống lại kích thích của môi trường.Ví dụ như hiện tượng cụp lá ở cây xấu hổ chủ yếu là những thay đổi về trương nước ở các tế bào trong gốc lá, không phải do hệ thần kinh điều khiển.
Hi vọng với bài viết vừa rồi các bạn đã hiểu được phản xạ là gì, biết thêm về phản xạ có điều kiện và không điều kiện. Nếu thấy nội dung này là hữu ích, các bạn hãy chia sẻ cho mọi người cùng tham khảo nhé.
